Koku Alma Piramidi

Parfümleri oluşturan tüm kokuların özüne inebilmek ve müziksel anlatıyla kesiştiği noktalar eşliğinde yapılarını keşfedebilmek adına çok değerli “koku uzmanı” Vedat Ozan’ın “Kokular Kitabı- II / Parfümler” kitabından bir pasajı ödünç alacağız:

Bir Parfüm Bestelemek: Notalar, akorlar…

Müzik dünyasından ödünç alınan “akor” terimi, aslında gene müzik terminolojisi: referanslı koku “nota” larının bir araya gelerek toplamlarından farklı bir şey söylemeleri demektir. Tıpkı bir müzik gibi düşünebilirsiniz bunu; notaların bir araya gelerek bir akor basılması, birden fazla birbiriyle uyumlu akorla da besteye ulaşılması gibi.

Parfüm inşa edilirken kullanılan yonteme ve parfümörün tercihine bağlı olarak bir parfüm içinde birbirine uyumlu birkaç akor üst üste yerleştirilip sonuç, kokusu elde edilebildiği gibi, bazen de tek bir akora ince ayar verecek eser miktarda başka notaların da ilavesiyle sonuç kokusu elde edilebilir. Genel pratik, bir parfümün dip, kalp ve üst notalarına referansla en az üç akordan oluşmasının ideal bulunduğu seklindedir.

Dip, kalp ve üst notalar katmanları nelerdir peki? Bu katmanlar, uçuculuk, yani havaya karışma süreleri birbirinden farklı moleküllerin, birbirine yakin zamanda havaya karışanlarının sıkıştırılarak bir araya getirilmesinden oluşur. En çabuk uçanlar bir arada kabaca gruplanarak “üst” notaları, daha geç havaya karışanlar gruplanarak “kalp” notaları, en geç uçacak olanlar veya “kazanın dibi” ndekiler de “dip” veya “baz” notaları oluşturur.

Dip notaların diğer iki katmandan önemli bir farki vardır; zira sadece kendi kokularını toplam koku profiline eklemekle kalmaz, aynı zamanda üstlerine gelen iki katmanı da kavrayarak kalma sürelerini uzatırlar. Bu nedenle ayn zamanda sabitleyici (fiksatör) görevini de üstlenirler. Katmanların nelerden oluştuğunu doğal referanslarla kabaca isimlendirmek gerekirse üstte meyve, kalpte çiçek, dipteyse geri kalan her şey, yani ağaç, yosun, reçine ve hayvansal malzeme yer alır. Ancak bu, o parfümü tasarlayan kişinin tercih ve yöntemine bağlıdır – naçizane bendeniz, tek bir karakteristik akorun etrafına küçük kompliman notaları koyarak bir parfüm inşa etmeyi tercih edenlerdenim.

Daha bilimsel ve didaktik bir yaklaşım ile incelersek; üst notalar, bir kokuyu sıktığınızda burnunuza çalınacak ilk notalardır. Bunlar genellikle greyfurt, bergamot veya karabiber notaları gibi ışıltılı ve canlıdır. İçeriğine bağlı olarak kalıcılıkları 2 saate kadar sürebilir. Üst notalar, ‘0 – 2 saat’ zaman çerçevesi ile piramidimizin en üst kısmındadırlar.

Orta notalar 1 ila 2 saat sonra ortaya çıkar ve genellikle daha kalıcılardır. Daha kapsamlı ve karmaşık bir şekilde kokunun gerçek imzasını ortaya koyarlar. Orta notalar, zencefil veya iris gibi çiçeksi veya meyvemsi olabilir. Kalıcılıkları maksimum 4 saat sürer. Orta notalar, koku alma piramidimizde ‘2 – 4 saat’ zaman çerçevesiyle ikinci bir blok olarak belirtilir.

Temel notalar, üst notalar tamamen buharlaştıktan sonra, genellikle 4 saatten fazla sürede kendilerini gösterir. Kalıcı bir koku yaratılmasını sağlamak için orta notalarla karışırlar. Zengin ve ağırbaşlı bu notalar genellikle cildinizde kalır ve kokunuzun gün boyu sizinle kalmasını sağlar. Bunlar tipik olarak odun, paçuli veya vetiver gibi gurme notalardır. Temel notalar, ‘4 – 12 saat’ zaman dilimi ile koku alma piramidimizin en altında konumlanırlar.